‘Wij zouden het in deze tijd niet kunnen voorstellen hoe het is om in die angst te leven. Noch kunnen wij ons voorstellen hoe erg het was wat er in de kampen allemaal gebeurde.’
De vader en moeder van mijn oma waren ook Joods.
Haar vader heeft geprobeerd vooruit te reizen naar Zwitserland wat toen neutraal en relatief veilig zou zijn. Hij is tot bij de grens van Zwitserland gekomen en daar zou hij naar een veilig adres worden gebracht, maar de chauffeur bleek helaas een verrader te zijn die hem aan de Duitsers heeft overgeleverd. De Duitsers hebben hem toen naar concentratiekamp Auschwitz gebracht waar hij helaas is overleden.
Haar moeder zou ook naar Zwitserland reizen zodra haar man veilig was aangekomen. Toen het nieuws haar bereikte dat haar man naar Auschwitz was gebracht, durfde ze niet verder dan België te reizen. In Brussel heeft zij de hele oorlog ondergedoken gezeten. Mijn oma, haar broer en haar moeder hebben de oorlog overleefd en ze zijn later weer samen gebracht. De moeder van mijn oma is getraumatiseerd en compleet veranderd uit de oorlog gekomen wat natuurlijk te begrijpen is.
Mijn oma zelf is nooit buiten Nederland gaan onderduiken. Zij heeft verschillende onderduikadressen gehad in Friesland. En ook veel verschillende verstop plekken tijdens de zoektochten op Joden en de controles op onderduikers. Gelukkig hebben ze haar nooit weten te vinden. Natuurlijk geeft dit wel steeds weer opnieuw de angst om gevonden te worden door de verkeerde mensen. En ook steeds de angst om verraden te worden. Mijn oom Ernst, die in de vorige blog is herdacht, https://ikbenopen.nu/blog/2022/02/07/in-memoriam-ernst-verduin/ zei ooit: Ik denk dat de angst om gevonden of verraden te worden erger is dan daadwerkelijk in een kamp zitten.
Wij zouden het in deze tijd niet kunnen voorstellen hoe het is om in die angst te leven. Noch kunnen wij ons voorstellen hoe erg het was wat er in de kampen allemaal gebeurde.
Mijn oma is voor haar doen altijd heel open geweest over de 2de wereldoorlog. Zij heeft interviews gegeven voor schoolklassen. Ze heeft, als ik er interesse in had, ook mij verteld over waar ze ondergedoken heeft gezeten. We zijn samen met haar “onderduikbroer” en zijn vrouw uit Friesland naar kamp Westerbork geweest. Daarnaast is zij kort geleden nog samen met mijn vader en zusje naar het namenmonument in Amsterdam gegaan. In het namenmonument zijn een aantal van de stenen met een plaatje met de naam van haar familieleden, waaronder haar vader. Die heeft ze gevonden en aangeraakt, dat was voor haar behoorlijk indrukwekkend. Dit was 1 van de dingen die zij nog een keer wilde doen nu zij nog in leven is.