“Ik geloof persoonlijk dat langdurige dwang niet werkt omdat de wil om te herstellen en leven vanuit jezelf moet komen.”
Deze column heb ik lang uitgesteld omdat ik het een moeilijk onderwerp vind. De inzet van dwang in de hulpverlening.
Er wordt niet zomaar overgegaan tot het inzetten van een dwangmaatregel. Dit is een ingrijpende maatregel die ik als heftig tot op sommige momenten als traumatiserend heb ervaren. Niet voor niks hoor je steeds meer geluiden tegen dwang in de hulpverlening. Denk hierbij aan Stichting Het Vergeten Kind. Zij pleiten veelal voor kleinschalige zorginstellingen waar de-escalerend gewerkt wordt. In deze column wil ik mijn ervaring met dwang delen, om in de komende column samen met jullie na te denken over hoe we de zorg humaner zouden kunnen inrichten. In beide columns zal ik verwijzen naar wetenschappelijk onderzoek om mijn argumenten te onderbouwen.
Mijn eerste ervaring met een vorm van dwang was op mijn 16de, toen kreeg ik gedwongen sondevoeding en er werd gedreigd met een gedwongen opname als ik niet vrijwillig meewerkte. Op dat moment is er nog geen sprake van een dwangmaatregel maar wel van drang. Als de burgemeester of rechter erbij betrokken moet worden om een maatregel aan te vragen voor bijvoorbeeld een gesloten opname, dwang medicatie, fixatie e.d. dan is er wel degelijk sprake van een zogenaamde crisismaatregel (kortdurend) of zorgmachtiging (langdurend). Deze kan ook thuis plaatsvinden als je hierover afspraken kunt maken.
Ik geloof persoonlijk dat langdurige dwang niet werkt, omdat de wil om te herstellen en leven vanuit jezelf moet komen, wil dit kunnen slagen. Uit wetenschappelijk onderzoek is ook bewezen dat bepaalde dwanghandelingen, zoals seperatie, niet therapeutisch effectief is (Moran e.a. 2009; NVvP 2008). Bovendien heeft Meyer e.a. in 1999 en Steinert e.a. in 2007 al vastgesteld dat patiënten met een psychotische stoornis vaak PTSS overhielden nadat ze gesepareerd zijn geweest. Uit eigen ervaring denk ik dat dit niet alleen geldt voor (ex)patiënten met een psychotische stoornis maar ook voor anderen die met dwang gesepareerd zijn. Ik heb hier echter geen aanvullend onderzoek over kunnen vinden.
Dwang is op dit moment een middel om iemand in leven te houden en de crisis in bedwang te houden. Bij mij zorgde dit ervoor dat ik juist niet de hulp kreeg die ik op dat moment nodig had. Ik heb o.a. mijn middelbare schoolopleiding niet af kunnen maken en ondanks dat ik in de jeugdpsychiatrie in behandeling was, werd ik te complex genoemd om daadwerkelijk therapie te krijgen. Jaren later in de crisis setting konden ze mij niet helpen bij mijn eetstoornis, terwijl ik hiervoor zelf om hulp vroeg. Mijn eetstoornis verslechterde en liep uit de hand waardoor ik eindigde met dwangvoeding. Dwangvoeding op zichzelf is al traumatiserend ondanks dat ik dankbaar ben dat dit mijn leven heeft gered. Veel verpleegkundigen deden dit wel met veel zorg en liefde en bleven achteraf bij mij voor troost. Maar een enkeling liep ook direct na de voeding weg en liet mij aan mijn lot over. Of er werd tegen mij geschreeuwd. Dit maakt de ervaring nog heftiger.
Waar ik de meest nare herinnering aan over heb gehouden, en ik durf inmiddels wel te zeggen trauma’s, zijn de fixaties en separaties. Volgens het Europees Verdrag Rechten van de Mens, dat Nederland ondertekend heeft bij de VN, is sinds 1988 o.a. separatie aan banden gelegd. Door de WvGGZ wordt dit verdrag dat getekend is om onze mensenrechten te beschermen omzeilt. https://mensenrechten.nl
Separatie mag enkel worden ingezet als je een gevaar voor jezelf of je omgeving bent. Maar mijn ervaring is dat het vaker werd ingezet bij paniekaanvallen en herbelevingen terwijl er ondertussen weinig overzicht was op de groep, of de verpleging een slechte inschatting kon maken van jou omdat ze je nog niet goed kenden of bijvoorbeeld geen goede band met je hadden.
Het separeren zelf heb ik als onmenselijk ervaren. Omdat ik geen nare herinneringen bij mensen wil oproepen ga ik dit proces niet tot in detail beschrijven, maar je eindigt zonder enig kledij en er zijn meerdere ogen op je gericht. Werk je niet mee, wat lastig is als je in paniek bent door de vele handen die je ongeduldig vastpakken, dan word dit proces voor je gedaan. Het enige wat je in de separeerruimte mag hebben is een scheurjurk, scheurdeken, plastic matras en in de instellingen waar ik zat een kartonnen bakje om in te urineren. Als je in een luxe instelling verblijft is er een ingebouwd toilet. Het is niet uitgesloten dat je hier uren, soms dagen verblijft met geen controle over het licht, wanneer je je medicatie krijgt of eten.
Het is interessant om een volgende keer te bespreken hoe we een gesloten psychiatrische setting kunnen vormgeven met minder dwang. Want die vraag krijg ik vaak van zorgprofessionals en dat is een goede vraag waar ik absoluut veel ideeën over heb! In Finland hebben ze het gehele zorgsysteem dwangvrij kunnen vormgeven.
Wil je meedenken over de mogelijkheden? Mail me gerust.
inger@ikbenopen.nu